In the middle of the eighties in the 20th century, the ecological disaster in the Western Sudetes manifested in decline of the high-mountain spruce forest Calamagrostio villosae-Piceetum. First, the stands situated near the upper forest limit underwent an unexpected decline and then this process progressed to the lower mountain zones and from south-west towards north-east. Fast structural changes and disturbances in functioning of the spruce forest in protected areas were particularly alarming, especially in the Karkonosze National Park. Then many questions concerning a future of these forests and conceptions of their protection arose. In such a situation, the authors decided that the most reliable attempt to answer these questions should be preceded by the investigations of changes which occurred in the concrete phytocenosis within at least several decennia from the beginning of the disaster. The research has been conducted since 1990 in two permanent plots. The results were partially reported after five and ten years. Basing on the observations from the three five-years periods, the analysis of degeneration and regeneration of the investigated forest association was carried out. It was stated that the regeneration of the phytocenosis structure occurred relatively fast, which was reflected in a good natural regeneration of Norway Spruce, its diversity with regard to age, height and spatial distribution of groups of natural seedling and underwood. Despite the changes in the stand, the species composition of the investigated spruce forest preserved the most important patterns of the autogenous association. Occurence of species from the class Epilobietea angustifolii caused by the disaster was only slightly visible and no traits of neophytisation were observed. Transformations in the forest vegetation cover mainly resulted form changes in irradiance conditions which were linked with the distribution of the spruce groups. A great amount of organic matter from decomposed wood favoured the regeneration because it increased an area of microsites which were suitable for growing of the spruce seeding. The presence of spontaneous regeneration in the disturbed phytocenoses suggests that it could achieve a stage of relative stabilization and ability to auto-reproduce and to auto-regulate. Despite the fact that our results did not answer many questions concerning these processes, there are not significant arguments for resignation from the strict protection of the majority of the high-mountain spruce communities in the Karkonosze National Park.
Klęska ekologiczna na terenie Sudetów Zachodnich w połowie lat 80. XX wieku najwyraźniej ujawniła się przez zamieranie, a następnie rozpad drzewostanów górnoreglowej świerczyny sudeckiej Calamagrostio villosae-Piceetum. W pierwszej kolejności gwałtownej recesji ulegały drzewostany w rejonie górnej granicy lasu, po czym proces ten postępował w niższe położenia oraz w kierunku z południowego zachodu na północny wschód. Szczególne zaniepokojenie wywołały szybkie zmiany struktury i zaburzenia w funkcjonowaniu borów świerkowych na terenach chronionych, zwłaszcza w Karkonoskim Parku Narodowym. Zrodziło się wówczas wiele pytań dotyczących przyszłości tych lasów i koncepcji ich ochrony. W tej sytuacji autorzy uznali, że najbardziej wiarygodna próba odpowiedzi na te pytania powinna być poprzedzona badaniami zmian, jakie zachodzą w konkretnej fitocenozie w okresie przynajmniej kilku dziesięcioleci od wystąpienia zjawisk klęskowych. Prace badawcze prowadzono od 1990 roku na dwóch powierzchniach stałych. Częściowe wyniki zreferowane zostały po upływie pierwszych 5 i 10 lat. Na podstawie obserwacji pochodzących z trzech okresów pięcioletnich przeprowadzono analizę przebiegu procesu degeneracji i regeneracji badanego zbiorowiska. Stwierdzono między innymi, że odbudowa struktury fitocenozy dokonuje się w stosunkowo szybkim tempie, czego wyrazem jest pomyślny rozwój spontanicznego odnowienia świerka oraz jego zróżnicowanie pod względem wieku, wysokości, a także przestrzennego rozmieszczenia grup nalotu i podrostu. Mimo przeobrażeń w warstwie drzewostanu skład gatunkowy rozpatrywanej świerczyny zachował zasadnicze cechy zbiorowiska autogenicznego. Słabo zaznaczyły się przejawy epilobietyzacji wywołanej klęską, natomiast nie zaobserwowano jakichkolwiek śladów neofityzacji. Przekształcenia warstwy runa dokonywały się głównie pod wpływem zmian warunków świetlnych związanych z wypełnianiem przestrzeni przed biogrupy odnowienia świerka. Duża ilość martwej substancji, jaka pozostała po rozkładających się pniach drzew, wyraźnie sprzyja regeneracji, gdyż wpływa na zwiększanie powierzchni mikrosiedlisk odpowiednich dla wzrostu siewek tego gatunku. Dotychczasowe spostrzeżenia pozwalają na uogólnienie, że samorzutna odbudowa zaburzonej fitocenozy nosi wszelkie znamiona procesu zapewniającego jej powrót do stanu względnej stabilizacji i osiągnięcia przez nią zdolności do autreprodukcji i autoregulacji. Mimo, że wiele pytań z tym związanych nadal pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi, to obecnie nie ma istotnych argumentów przemawiających za odstąpieniem od ścisłej ochrony, przynajmniej większości płatów świerczyny górnoreglowej w Karkonoskim Parku Narodowym.